بازیابی ساختارهای فضای باز طراحی شده در باغ سازیِ پیرامون عناصر معماری، بر اساس شعر و متون توصیفی- داستانی فارسیِ سده های 6-4 هجری قمری

باغ سازی در ایران پیشینه ای طولانی دارد؛ از این رو در فرهنگ، هنر و ادبیات بازتابی وسیع یافته و توجه فراوانی را به خود جلب کرده است. این بازتاب و توجه سبب شده است تا در سد? حاضر، مطالعات فراوانی در حوز? باغ انجام شود. با این وجود برخی کاستی هایِ جدی غیرقابل چشم پوشی است. عدم توجه کافی به تفاوت های سرزمینی، نادیده گرفتن یا کم توجهی به منابع دست اول و تفسیرهای ناقص و غیر دقیقِ واژگانِ مهم از جمل? کاستی ها است. تأثیر این کاستی ها بر فضا و شکل باغ، مسئله اصلی این تحقیق را شکل داده است: این که شکل خاصی از باغ در هند گورکانی به تفسیر نادقیق چهارباغ در ایران تیموری منجر شده و نتیج? نارسا به شکل باغ در محدود? زمانی و مکانی وسیع تری از ایران تیموری تسری داده شده است. این رساله، نگاهی انتقادی به موضوع یادشده دارد و مهم ترین هدف آن، اثبات تنوع شکل باغ و یافتن چگونگی اثرگذاری ساختارهای فضایی و ترکیب های متفاوت از اجزاء و عناصر مرتبط بر شکل گیری فضای باغ است. رساله، بر بهره گیری از منابع دست اول برای نیل به هدف تأکید داشته و به دنبال مطالع? خصوصیات فضایی در نمونه های منتخب از میان منابع معرفی شده است. بررسی های این رساله نشان می دهد که به جای تمرکز بر الگویی واحد یا مرجع یا شکلی مشخص که به طور دائم تکرار می شود، باغ سازیْ حاصل کنار هم قرارگیری اجزاء و عناصر گوناگونی است که در ترکیب با یکدیگر، گونه های متفاوتی از طرح باغ را شکل می دهند. رساله برای تأیید این فرضیه به مطالع? داستان های منظوم فارسیِ اواخر سد? چهارم تا انتهای سد? ششم می پردازد و به طور دقیق به دنبال آن است تا تصویری از صحنه های وقایع رخ داده شده در باغ ها را بیابد و شکل کلی آن ها را ترسیم کند. رساله از توان شعر فارسی برای بیان فضا و خصوصیات آن استفاده کرده و از تصویرهای دیگری همچون نگاره های درون نسخه های مصورِ داستان های مورد مطالعه نیز بهره می گیرد. نتیجه نشان می دهد که بیان دراماتیک داستان که در قالب شعرْ روایت شده است، قابل تبدیل به تصویرهایی است که شکل باغ را آشکار می کنند. لذا می توان تصویرهایی از فضای مورد نظر را بازیابی کرد. مطالع? این تصویرها نشان می دهد که بر اساس نمونه های مطالعه شده، طرح باغ ها دارای تفاوت چشمگیری است. درعین حال این طرح ها، حاصل الگوهای منجمد اولیه نیستند، بلکه این ترکیب اجزاء و عناصر و ساختارهای حاصل از آن ترکیب ها است که در نهایت شکل های متفاوت فضا را تعریف و تبیین می کند.